تعزیه و هنرهای اقماری آن در ایران و هند دارای شیوه‌های خاص بیانی بوده و با شرایط محلی و جغرافیایی خود انطباق یافته‌اند، ولی سرچشمه واحدی دارند.

مردم شام در دشمنی با امام علی (ع) و اولاد ایشان، جزو پیشتازترین گروه‌های ناصبی بوده‌اند که نمود بارز آن در واقعه عاشورا و به شهادت رساندن امام حسین (ع) تجلی یافته است. این دشمنی معلول عوامل متعددی است.

عاشورا، دانشگاهی بزرگ برای همه اعصار است که واقعیت انسان بودن را در جنبه‌های مختلف ظلم‌ستیزی، آزادی‌طلبی و شکستن یوغ‌های غیر الهی و زمینی به بشریت می‌آموزد.

نامه‌هایی که امام حسین (ع)، به افراد مختلف نوشته از مکاتبات مهم ایشان است. مضامین این نامه‌ها، حاوی نکات برجسته از نگاه امام (ع) به نظام بنی‌امیه و تصریح غصبی بودن امارت آنان، هشدار به حکام جور برای عدم انحراف از سنت نبوی، حمایت جدی از صحابی اهل بیت (ع) و بیان اوصاف رذیله آل ابی‌سفیان بوده است.

مناسک عزاداری عاشورا بستر ظهور یک نظام نمادین قوی است که مهم‌ترین نقش را در بازتولید هویت شیعی، معنا بخشی به حیات شیعیان و تقویت همبستگی میان آن‌ها دارد. در این میان، به نظر می‌رسد استفاده از نمادها سهم بسزایی در تبادل سریع و ماندگارتر پیام‌های معنوی و قدسی میان زائران و ایجاد همبستگی میان آن‌ها داشته است.

محتشم کاشانی و سید حیدر حلی دو تن از مشهورترین شاعران مرثیه‌سرا در ادبیات فارسی و عربی هستند که مشترکات فراوانی در به نظم کشیدن واقعه طف دارند.

نهضت حسینی، عرفان و عارفان اجتماعی را در معارفی که در خطبه‌ها، نامه‌ها، کلمات قصار و گفت و گوها، اشعار و رجز خوانی‌ها از سوی سیدالشهداء (ع) و یاران خاص و عام آن امام ظهور یافت، معرفی کرد تا عرفان ناب اسلام و اسلامی تدین ساز و تمدن پرداز به عنوان عرفان معیار، سلوک سنجش گر و شهود شاخص متجلی در میدان جهاد و شهادت، اسوه و شاهد قرار گیرد.

معرفت قلبی به صورت دوسویه و ذومراتب در مقام تحقیق و تحقق سلوک دارای منزلت بنیادی است و شهود در حالت خواب و بیداری ممکن و معرفت‌زاست.

یاد مصائب امام حسین (ع) درعاشورا، همواره سبب انسجام امت اسلامی در قیام‌ها، کانون‌های اسلامی و هویت اسلامی در طول تاریخ اسلام شده است و نه تنها مسلمانان، بلکه غیر مسلمانان نیز در شکل گیری هویت و «من الهی» خود از آن استفاده‌های فراوانی کرده‌اند.

رابطه میان فضای کربلا و بازنمایی آن، از نوع اجتماع هوموتپیک است اما هنرمند به یاری تخیل خود و در برخی از آثار، با استعانت از درآمیختگی چندمکانی، فضایی را برساخته که رابطه‌ای دیالکتیک میان فضای واقعی و خیالی را آشکار می‌سازد.