علاوه بر پایبندی امام حسین (ع) به مفاد صلح‌نامه امام حسن (ع) با معاویه، ایشان به دلایلی از رویارویی، قیام و جنگ علیه معاویه پرهیز می‌کردند هر چند که با نگارش نامه‌هایی ماهیت حکومت او را زیر سؤال می‌بردند.

پس از قبول صلح و پذیرش مفاد آن از سوی امام حسن (ع) و معاویه، در مجلسی معاویه سعی در خفیف جلوه دادن موضع امام حسن (ع) داشت که ایشان با سخنانی شیوا، موجب عجز و ناتوانی معاویه شدند.

مسئله اربعین از نظر سیدالشهدا (ع) مسئله خاصه خود آن حضرت است و انبیا و ائمه طاهرین روزی به نام اربعین ندارند.

همچنان در مورد وقایع صورت گرفته در نخستین اربعین امام حسین (ع) اختلاف نظر وجود دارد اما براساس نقل مشهور، در این روز اهل بیت وارد دشت کربلا شده و سر شهدای کربلا به پیکر مطهر ایشان ملحق شده است.

با نگاهی متفاوت به زیارت عاشورا، متوجه این امر می‌شویم که فرازهایی از این زیارت‌نامه تفاوتی میان شناخت نسبی و شناخت معرفتی قائل شده است، امری که موجب شد عده‌ای علیرغم برحق بودن امام حسین (ع) مقابل او در روز عاشورا بایستند.

در مواجهه با واقعه عاشورا و حرکت عظیم امام حسین (ع) برداشت‌های گوناگونی وجود دارد که اغلب آن را به یک جریان برای برانگیختن عواطف و احساسات ناشی از مصائب وارد آمده به یک انسان بدل می‌کند اما باید گفت که عاشورا واقعه‌ای است که از وجوه گوناگون قابل بررسی است و یکی از آنها منظر فرهنگی و تبدیل شدن آن به یک مکتب فکری است. 

براساس آنچه که در تاریخ نقل شده است، مادر، فرزند و عروسی که پیشتر مسیحی بوده و بعدها به واسطه امام حسین(ع) مسلمان می‌شوند در واقعه کربلا حضور داشته که فرزند به تشویق مادر به میدان جنگ رفته و شهید می‌شود و پس از او عروسشان نیز توسط سپاه عمر سعد به شهادت می‌رسد.

امام سجاد (ع) در یکی از مجالس پس از واقعه عاشورا و در حضور یزید بن معاویه با استناد به اذان، با ذکر انساب خویش، حقانیت خویش و پدرش که به ناحق در روز عاشورا به شهادت رسیده است را یادآور می‌شود.

علم و عمل دو رکن اصلی در رخداد واقعه عاشوراست و امام حسین(ع) با تحقق این دو رکن و موضع عدالتخواهانه خود این واقعه را ماندگار کرد.

استاد دروس خارج فقه حوزه علمیه قم گفت: خوانش علمی باید از عاشورا صورت گیرد و در کنار بُعد معنوی و ملکوتی، لازم است بُعد علمی آن را نیز تبیین شود.