به گزارش کرب و بلا، حائر حسینی، محدوده‌ای است که در فقه شیعه حکم مخصوصی برای نماز مسافر دارد که بنا بر آن هر مسافری که کمتر از 10 روز قصد اقامت در کربلا داشته باشد می‌تواند با قرار گرفتن در این محدوده نمازش را کامل بخواند.
این واژه برای نخستین بار در احادیثی منقول از امام صادق (ع) به کار رفته و مراد از آن محدوده‌ای به شعاع بالغ بر 22 متر پیرامون مرقد امام حسین (ع) است که این حدود پس از نخستین بنای احداث شده توسط مختار بر این مکان مقدس تعیین شده است.
حائر در لغت به معنای سرگردان و متحیر است و اصطلاحاً به مکان گودی که وسط آن صاف و اطرافش بلند است و آبِ جمع‌شده در آن، راه خروج ندارد، نیز اطلاق می‌شود. این نام در مقطعی آنچنان رواج یافت که تبدیل به یکی از نام‌های سرزمین کربلا نیز شد. (ابن منظور، لسان العرب، 1408ق، ذیل واژه «حیر»؛ زبیدی، تاج العروس، 1385ق)
اما یکی از روایات مشهور در وجه تسمیه چنین محدوده‌ای آن است که پس از فرمان متوکل عباسی برای ویران کردن بنای روی قبر و آب بستن به قبر، آب نزدیک قبر ایستاد و آن را فرا نگرفت (حارَالماء) و ازاین رو این مکان به حائر شهرت یافت.( شهید اول، ذکری الشیعه، 1419ق، ج4، ص291) و البته دلایل زیادی دیگری نیز در این نامگذاری ذکر شده است که یکی دیگر از مشهورترین آنها کاربرد این واژه رمزگونه به جهت حساسیت بنی‌امیه از سوی زائران حرم حسینی بوده است. (مدرس بستان‌آبادی، شهر حسین(ع) یا جلوه‌گاه عشق، 1414ق، ص174ـ175)
علاوه بر این محدوده مکانی (حائر حسینی) که بنا به حکم فقه شیعه، نماز برای مسافر در آن می‌تواند کامل خوانده شود، اجرای این حکم در مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد کوفه نیز جایز است. (شهید ثانی، الروضهالبهی، 1410ق، ج1، ص787ـ788؛ طباطبائی یزدی، العروه الوثقی، 1404ق، ج2، ص164)
نکته جالب توجه دیگر اینکه بعضی از فقهای شیعی محدوده حائر را چند فرسخ بیان کرده و حکمِ کامل خواندن نماز را در همه جای شهر کربلا جاری می‌دانند. ابن سعید، الجامع للشّرائع، 1405ق، ص93؛ نراقی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، 1429ق، ج8، ص313، 317)
اما به نظر می‌رسد که این حکم مخصوص محدوده‌ای خاص باشد و نه تمام شهر کربلا که اندازه دقیق آن بنا بر چند نظر از علمای مختلف به شرح زیر است:
ـ محدوده مقبره امام حسین و دیگر شهیدان کربلا به جز حضرت عباس(ع) (مفید، الارشاد، 1372ش، ج2، ص126؛ حلی، السرائر، 1410ق، ج1، ص342)
ـ حرم همراه با مجموعه صحن پیش از توسعه آن در دوره صفویان. (مجلسی، بحار الانوار، 1403ق، ج86، ص89ـ90)
ـ فقط روضه مقدس امام حسین (ع) بدون رواق‌ها و مسجد پشت سر یعنی از طرف سر تا پنجره متصل به رواق و از طرف پا تا درِ متصل به رواق و از پشت سر تا مسجد. (مجلسی، بحار الانوار، 1403ق، ج86، ص89)
ـ فضای دور ضریح (طباطبائی یزدی، العروه الوثقی، 1404ق، ج2، ص164ـ165؛ بروجردی، مستند العروه الوثقی، 1367ش، ج8، ص419ـ420، 425ـ 426؛ نراقی، مستند الشیعه، 1429ق، ج8، ص419ـ420، 425ـ 426).
