به گزارش کرب و بلا؛ دهم ماه جمادی‌الثانی یادآور رخدادی عظیم در تاریخ اسلام است؛ «نبرد موته» سال هشتم هجری «حارث بن عمیر أزدی لهبی» به عنوان فرستاده رسول خدا حامل نامه ای برای پادشاه بصری1 بود، زمانی که قصد گذر از منطقه موته را داشت، به دستور «شرحبیل بن عمرو غسانی2» پادشاه این منطقه به شهادت رسید. همین واقعه اسباب نبرد میان سپاه اسلام و روم را فراهم ساخت. از امام صادق (ع) روایت است که پیامبر هنگام تجهیز سپاه اسلام، جناب «جعفربن ابیطالب» را به فرمانده اول سپاه اسلام منصوب کرد3.
گذشته از تمام رخدادهای این نبرد تاریخ ساز و فداکاری فرماندهان سپاه اسلام، آنچه جالب توجه است؛ مشابهت میان جنگ موته و نبرد خونین کربلا است. پیامبر گرامی اسلام با اطلاع از حوادث و اتفاقات معرکه موته، آن وقایع را به صورت عینی و یقینی برای اصحاب بیان کرد، همان طور که سال‌ها پیش از رخداد قیام عاشورا، اخبار این واقعه را به تفصیل برای اهل بیت گرامی خود بیان کرده بود.
نبرد موته به لحاظ شمار سپاه اسلام و سپاه روم بسیار نابرابر می‌نمود، تعداد بی‌شمار رومیان مجهز به اسباب جنگی و مسرور از پیروزی برابر ایرانیان، بزرگترین قدرت نظامی را در برابر سپاه اسلام قرار داد و تقابلی نابرابر در این منطقه از شام رخ داد. اما مهم‌ترین وجه تشابه نبرد موته و حادثه کربلا؛ نحوه شهادت «جعفربن ابیطالب» اولین فرمانده و پرچمدار سپاه اسلام بود.
جناب جعفر پس از بازگشت از حبشه، در کنار رسول خدا و جمع یاران ایشان بود. هنگامی که پیامبر اسلام برای نبرد موته اعلام آماده‌باش کردند، جعفر بن ابیطالب را به عنوان اولین فرمانده تعیین و روانه کارزار نبرد کردند. او در این مبدان هم فرماندهى می‌‌کرد و هم می‌‌جنگید. پس از نبرد طولانی، هنگامی که خود را در آستانه شهادت دید، از اسب پیاده شد و پیاده به جنگ با سپاه دشمن پرداخت. همه تلاش فرزند ابیطالب آن بود که پرچم سپاه اسلام بر زمین نیفتد. جعفر در میدان نبرد آن قدر جنگید تا دست راست او قطع شد. پرچم را به دست چپ گرفت و نبرد را ادامه داد تا آن که دست چپش هم از پیکر افتاد. اما او همچنان ایستادگی کرد و پرچم را به سینه فشرد تا نیفتد و در همین حال به شهادت رسید4. رسول خدا پس از شهادت این فرمانده دلاور لقب «ذوالجناجین» یا طیار را به او داده و فرموند: «خداوند به جاى دو دست قطع شده جعفر، دو بال به او عطا کرد که با آن‌ها در بهشت پرواز میکند.5»
پس از پنجاه و اندی سال، تاریخ دوباره تکرار شد و این بار یکی دیگر از فرزندان ابیطالب پرچمدار سپاه اسلام در نبرد نابرابر با سپاه عمر سعد شد. بنابر نقل اکثر کتب تاریخی و مقاتل معتبر، عباس بن علی بن ابیطالب، هنگامی که با اذن امام خود برای طلب آب روانه فرات شد، در میان چهارهزار مرد حنگی محاصره شد، ایشان در نبردی دلاورانه هشتاد نفر را یک تنه بر زمین افکند و خود را به آب رسانید. اما در راه بازگشت توسط سپاهیانی که در کمین او بودند، دو دستش از بدن جدا شد و پس از آن با ضربتی سهمگین به شهادت رسید. امام جعفر صادق (ع) در حدیثی فرموده‌اند: «حق تعالی به عوض دو دست قطع شده عمویم، دوبال به او کرامت کرد که در جنت به آن بال‌های سعادت پرواز میکند.»6
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1- بصری بر وزن کبری مرکز حوران و از توابع دمشق در شام بوده است که رسول خدا (ص) دو بار به آن وارد شد و اهالی آن در سال سیزدهم هجری با مسلمانان مصالحه کردند و این اولین شهر شام بوده است که با مصالحه فتح شده است.
2- مغازی، ج 2، ص760
3- إعلام الوری، ص212 / مناقب آل ابی طالب، ج 1، ص205/ تاریخ یعقوبی، ج 2، ص65
4- مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج22، ص126/ جواد محدثى، برگ و بار، ص 179
5- مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، انتشارات موسسه الوفاء، ج21، ص53، باب 24، ح3
6- موسوعه الامام الحسین (ع)، ج 4 ، ص 236 - 237 - مجلسى، جلاء العیون،/ 678 - 80
