در پاکستان اکثر اهل تسنن نیز احترام خاصی برای حضرت فاطمه (ع) و ائمه معصومین (ع) قائل‌اند... دولت پاکستان نیز خود را برای برگزاری مراسم عزاداری در فضای امن آماده می‌کرد. همچنین با تشکیل کمیته ویژه تدابیر امنیتی و انتظامی مؤثر و خوبی را اتخاذ نمود که مجموعه این همکاری‌ها، تلاش‌ها و تدابیر توانست فضای امنی را برای عاشورای حسینی فراهم آورد.
- پاکستان
کشور پاکستان همسایه جنوب شرقی جمهوری اسلامی ایران تا سال 1326 شمسی جزو کشور هندوستان بود. در قرن هشتم میلادی، نواحی اطراف «سند» به تصرف مسلمانان درآمد. سلطان محمود غزنوی قسمت اعظم شمال غربی هند، یعنی پاکستان امروزی را به تصرف درآورد و درنتیجه دین اسلام جایگزین بت‌پرستی گردید و لاهور مرکز فرهنگ مسلمانان شد.
در دوره مغول، حکام مسلمان در حدود شش قرن بر این شبه‌قاره حکومت کردند. از آغاز قرن 17 میلادی، نفوذ انگلستان در هند آغاز گردید و آن‌ها بیش از دویست سال بر این کشور حکمرانی نمودند که سرانجام بر اثر مبارزات طولانی مردم هند به رهبری گاندی، انگلستان مجبور به خروج از این کشور گردید.
در این برهه، مسلمانان که در بخش غربی و شرقی شبه‌قاره هند اکثریت داشتند، به فکر استقلال و ایجاد دولتی مسلمان افتادند و اولین بار فکر آزادی را علامه اقبال لاهوری با الهام از قیام عاشورا سال 61 هجری به ملت مسلمان هند آموخت:
رمز قرآن از حسین آموختیم
ز آتش او شعله‌ها اندوختیم
آن امام عاشقان پور بتول
سرور آزادی ز بستان رسول
چون خلافت رشته از قرآن گسیخت
حریت را زهر اندر کام ریخت
خاست آن سر جلوه خیر الامم
چون سحاب قبله باران در قدم
بر زمین کربلا بارید و رفت
لاله در ویرانه‌ها کارید و رفت
تا قیامت قطع استبداد کرد
موج خون او چمن ایجاد کرد
سر ابراهیم و اسماعیل بود
یعنی آن اجمال را تفصیل بود
ماسوی الله را مسلمان بنده نیست
پیش فرعونی سرش افکنده نیست
خون او تفسیر این اسرار کرد
ملت خوابیده را بیدار کرد
تیغ «لا» چون از میان بیرون کشید
از رگ ارباب باطل خون کشید
نقش «الا الله» بر صحرا نوشت
سطر عنوان نجات ما نوشت
مقامات سیاسی پاکستان هر یک پیام و دیدگاه‌های خود را که ظاهراً سنت نیز هست، درباره عاشورا و امام حسین علیهالسلام اراده دادند که توسط رسانه‌ها و روزنامه‌های پاکستان منتشر شد. به‌عنوان نمونه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
رئیس‌جمهور (وقت) پاکستان آقای «فاروق احمدخان لغاری» می‌گوید:
«زندگانی مبارک امام حسین (ع) برای ما راه هدایت است. با پیروی از این راه ما می‌توانیم توطئه‌های دشمنان را خنثی کنیم.»
نخست‌وزیر (وقت) پاکستان خانم «بی‌نظیربوتو» در پیام خود چنین اظهار می‌کند:
«مسلمانان فلسطین، کشمیر و بوسنی باید بر سیره امام حسین (ع) عمل کنند.»
استاندار ایالت پنجاب آقای «چوهدری الطاف حسین» می‌گوید:
«بهترین راه برگزاری عاشورا این است که ما نقش امام حسین (ع) را بشناسیم و فلسفه شهادت را در پرتو قرآن و سنت ببینیم. ما باید در روز عاشورا پیمان ببندیم که طبق اصول راستی، عدل، مساوات، صبر، برادری و تمیز حق از باطل زندگی خود را اداره کنیم... »
عاشورا در رسانه‌های پاکستان
عاشورا در پاکستان به‌عنوان روز عزای ملی امت اسلامی تلقی می‌گردد. همه اقشار و گروه‌ها این روز را پاس می‌دارند و این روز از تعطیلات رسمی این کشور است. از دیگر شاخصه‌های عاشورا، اختصاص یافتن برنامه‌های صداوسیما در روزهای تاسوعا و عاشورا به امام حسین (ع) و اصحاب و یاران آن حضرت است که فوق‌العاده مورد ارزیابی است: اولاً اخبار عزاداری به نحو گسترده و در سطح بسیار وسیع منتشر می‌شود و ثانیاً برنامه‌های متعدد عزاداری، نوحه‌خوانی، ذکر مصیبت و تشریح ابعاد عاشورا از تلویزیون پاکستان پخش می‌گردد. علاوه بر شبکه سراسری، شبکه S.T.M که برنامه‌های خبری C.N.N و B.B.C را در پاکستان پخش می‌کند، نیز اخبار این روز را پوشش می‌دهد. قابل ذکر است که برنامه‌های عزاداری از همان اوایل محرم پخش می‌گردد و روزنامه‌ها نیز نقش بسیار مؤثری را در این زمینه ایفا می‌کنند.
- هند
بخش بزرگی از منطقه اوتارپراداش هند که در دو قرن هجدهم و نوزدهم میلادی استان «اوده» نامیده می‌شود، تحت حکومت یک سلسله شیعه ایرانی اداره می‌شد، که در سال 1770 از خراسان به هند مهاجرت کرده بودند.
این سلسله، از مراسم شیعه که مهم‌ترین آن‌ها محرم بود، حمایت می‌کردند و مراسم عاشورا در سراسر این منطقه برگزار می‌شد و سنیان و حتی هندوها نیز در آن شرکت می‌کردند.
روز عاشورا روز تعطیل رسمی و عمومی هند است.
در خارج از ایران، بزرگ‌ترین جامعه تشیع در شبه‌قاره هند و پاکستان وجود دارد؛ تا آنجا که شیعیان هند دست‌کم دو برابر شیعیان ایران‌اند. بر اساس منابع معتبری در دکن ،بهمنیان از آغاز کار، گرایش‌های شیعی داشتند. در سال 832 هجری، احمدشاه ولی بهمنی به‌طور علنی به آیین تشیع درآمد، یوسف عادل شاه (895 ـ 916 هـ)، بنیان‌گذار پادشاهی بیجاپور، به آیین و مراسم عبادی رنگ شیعی داد. در عصر فرزندش، اسماعیل عادل شاه (916 ـ 941 هـ)، مذهب اهل‌بیت در نظام حکومتی و سیاسی کاملاً جا افتاد.
قلی قطب شاه (918 ـ 950 هـ) پادشاهی گلکند را به‌عنوان یک حکومت شیعی پایه‌گذاری کرد که در آن خطبه‌ای به نام ائمه دوازده‌گانه شیعه خوانده می‌شده است. برهان اول (915 ـ 961 هـ)، دومین فرمانروای احمد نگر به وساطت شاه ظاهر، وزیر پرهیزگارش، به مذهب تشیع درآمد.
در زمان اکبر شاه، نورالله شوشتری، برجسته‌ترین عالم دینی شیعه دوازده‌امامی، در 996 هجری به هند مهاجرت کرد و توسط امرای شیعه‌مذهب دربار به‌عنوان قاضی‌القضات لاهور منصوب شد.
رهبری جناح شیعه را سادات بارهه بر عهده داشتند و آن‌ها، یعنی سادات بارهه، در «اوده» ظهور کردند. تشیع اوده با پایتخت فرهنگی‌اش در لکنهو، حلقه اتصال میان امپراتور مغول و تشیع امروزی هند است. بعد از لکنهو، رامپور مرکز تشیع به شمار می‌رفت که تا این اواخر مرکز حکومت‌نشین شیعه بود.
وزرای نواب او ده به فرمانروایی حکومت‌نشین خودمختار اوده رسیدند و مدعی پادشاهی شدند و تحت اشراف این خاندان بود» که فرهنگ شیعه تلطیف و گسترش یافت.
در عصر فرمانروایی امجد علی (1258 ـ 1264 هـ) قوانین شیعی اوده، جانشین قوانین حنفی در محاکم شرع گردید.
در لکنهو، علیرغم نفوذ بریتانیا، فرهنگ شیعه ادامه یافت و مدرسه الواعظین به تربیت مبلغان شیعه می‌پرداخت و محققان نام‌آوری؛ مانند تفضل حسین‌خان در این شهر پرورش یافتند. گردهمایی شیعیان در 1325 هجری تأسیس دانشکده‌ای شیعی در لکنهو را به دنبال داشت و در دانشکده M.A.Oکه سید احمدخان در علیگره بنا کرد، فرهنگ و علوم علوی تدریس می‌شد.
فلسفه عاشورا در هندوستان
در شبه‌قاره هند، عاشورا تا عمق جان مردم نفوذ کرده است. محرم آن سامان ازنظر تراژدی و احساس، عمیق‌ترین آثار را در آن نواحی به‌جای گذاشته و حتی ملت‌های غیرمسلمان را مجذوب خود نموده است. تشیع هند همه‌ساله مراسم محرم را برپا می‌کنند و در این مراسم به سخنرانی و بیان وقایع کربلا با نثر و نظم می‌پردازند و به دنبال آن ماتم و مراسم سینه‌زنی اجرا می‌شود و شبیه کوچکی از آرامگاه امام حسین (ع) را که «تعزیه» نام دارد، بر پا می‌کنند و علم‌های معروف به بیرق برادرش حضرت عباس را در اماکن متبرکی به نام «امام باره» نگاهداری می‌کنند که همه این‌ها را طی مراسمی دسته‌جمعی، در روز دهم محرم، بیرون می‌آوردند (نظیر مراسم حمل نخل در یزد و جنوب خراسان).
شور مصیبت امام حسین (ع) تأثیر روحی فوق‌العاده‌ای بر زبان باقی می‌گذارد؛ به‌طوری‌که النگوهای بلورین خود را می‌شکنند، سر خود را شانه نمی‌زنند، جواهر بر خویشتن نمی‌آویزند و از لباس‌های زینتی خودداری می‌ورزند و این سوگواری‌ها تا اربعین ادامه دارد.
مراسم عاشورا تأثیر شگرفی بر مذهب اهل تسنن و فرهنگ و آداب آنان گذاشته است، به‌طوری‌که در ایام عزاداری، آنان نیز در امام باره‌ها شرکت می‌کنند و از ته دل بر عزای سید مظلومان اشک می‌ریزند؛ ازاین‌رو پیوندهای اجتماعی و خویشاوندی فوق‌العاده‌ای میان برادران اهل سنت و شیعی گره خورده که با صراحت از بنی‌امیه تبری می‌جویند و بر فضیلت علی (ع) و فرزندانش اصرار می‌ورزند.
تاریخچه امام باره (حسینیه‌ها)
در شهر لکنهو بناهای چشمگیری مربوط به پیشوایان تشیع، بخصوص شهدای کربلا وجود دارد که در طول چند قرن اخیر، مردم مدل‌هایی از گنبد و بارگاه امام حسین (ع) را به نام «تعزیه» و «امام باره» برای مراسم سالیانه محرم در هند ساخته‌اند. این تعزیه‌ها و امام باره‌ها به شکل‌ها و اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند. از ساختمان‌های سمبلیک کوچک از جنس نی گرفته تا بناهای بزرگی که روح چرخ حمل می‌شوند.
تأثیرپذیری مراسم مذهبی از مذهب هندو
در هند، مذهب هندو و مراسم آن تأثیر فراوانی از مراسم محرم گرفته که یک نمونه آن بنای «تعزیه» در پایان مراسم محرم است.
در این کشور شیعیان، سنیان و هندوها همگی در مراسم محرم شرکت فعال دارند و عاشورا روز تعطیل عمومی است.
از سال 1845 تا 1917 میلادی عده زیادی از شیعیان هندی به کارائیب مهاجرت کردند و فرهنگ محرم را در آن منطقه نیز رواج دادند.
نفوذ باورها خرافاتی در مراسم محرم
بدون تردید باورها خرافی و سنت‌های جاهلی، هنوز هم در میان امت اسلامی حضور دارد؛ حتی در کشورهای اسلامی و شیعی پدیده باورهای غلط به چشم می‌خورد تا چه رسد به کشوری مانند هندوستان که مسلمانان در آن در اقلیت هستند. قطعاً خرافه‌هایی وجود دارد؛ زیرا شیعیان هند با توجه به دور بودن آنان از مرکز تشیع (عراق و ایران) در وضعیت بسیار ضعیفی به سر می‌برند. علاقه وافر آنان نسبت به اهل‌بیت و مراسم عاشورا یک محبت ارثی و تقلیدی است که از دیرباز ریشه در عقاید آن سامان نهاده است.
متأسفانه دیگر جای افرادی هم چون علامه میر حامد حسین‌ها و سید دلدار علیها و... در هند خالی است و محافلی که در آن دیار برگزار می‌شود، بسیار کم محتوا و اندک است. امروز بیشتر گردانندگان محافل و سخنرانی‌ها را خطبای کم‌سواد و بعضاً بی‌سواد تشکیل می‌دهند که این خود ضایعه بس دردناک است و باید متولیان حوزه تشیع در این زمینه فکری نموده و درصدد تربیت فضلای جوان و تأسیس حوزه‌های محلی برآیند وگرنه فرهنگ بیگانه و شبیخون فرهنگی در اندک زمان در آن سامان و دیار خواهد شد.
تأثیرپذیری فرهنگ هندوها در مراسم عاشورا به اشکال مختلفی دیده می‌شود. آن‌چنان‌که هندوها تحت تأثیر مراسم عاشورا و عزاداری شیعیان قرار گرفته‌اند و حتی برخی از آنان در مراسم عاشورا علم و دستجات را حمل می‌کنند و خونی که بر اثر زدن قمه و زنجیر عزاداران بیرون آمده است، بر پیشانی می‌مالند. شیعیان نیز تحت تأثیر بعضی از مراسم هندوها قرار گرفته‌اند. آن‌ها با روشن کردن عمود و آویختن حلقه‌های گل به علم حضرت عباس و متبرک دانستن ذوالجناح و آتش‌بازی سنتی، این عمل‌ها را در مراسم مذهبی خود اجرا می‌کنند.
ذوالجناح در میان شیعیان هند، از اهمیت خاصی برخوردار است. قیمت این نوع اسب که باید از نژاد عربی باشد، گزاف است. ذوالجناح را نباید کسی سوار شود، آزاد است و گماشته و مراقبی ندارد به هر خانه و مزرعه‌ای که بخواهد وارد می‌شود و اهالی منطقه باید متکفل علوفه او باشند. آن‌ها حتی تأمین مخارج علوفه اسب را بر مخارج تحصیل فرزندان خود ترجیح می‌دهند و اگر چیزی جهت تبرک نزد ذوالجناح برده شود و او با پوزه خود به آن بزند آن را تبرک کرده می‌دانند و بیماری که قدرت رفتن نزد طبیب را ندارد، به امید شفا پوزه مالیده ذوالجناح را می‌خواهد. پس از مرگ ذوالجناح، آن را با احترام خاص و مراسم تشییع در کنار شبیه ضریح یکی از ائمه به خاک می‌سپارند.
در خانه‌های شیعیان، به تعداد افراد خانواده، ماکت‌های شبیه حرم مطهر ائمه اطهار وجود دارد که به «شبیه روضه» مشهور است.
با نزدیک شدن محرم، جنب‌وجوش عجیبی در منازل شیعیان دیده می‌شود: وضع زندگی تغییر می‌کند، لباس‌های کهنه از صندوقچه‌ها بیرون کشیده می‌شود، میز و صندلی و تخت کنار می‌رود، فرش‌ها عوض می‌شود، زن‌ها زیورآلات را بیرون می‌آورند، النگوهای شیشه‌ای و چینی را خرد می‌کنند، با ریختن تکه‌های شیشه اعضای بدن خود را خونین می‌نمایند، ضجه می‌کشند، تمام محله‌های شیعه‌نشین ماتم می‌گیرند، حجاب اسلامی رعایت نمی‌شود، انجمن‌های مختلفی تحت عنوان «انجمن ماتم» برپایی مجالس را رهبری می‌کند. در روز عاشورا دسته‌های عزا به حرکت درمی‌آیند، بر بدن خود ضربه می‌زنند به محل‌هایی که «کربلا» نام‌گذاری شده، می‌روند و در آنجا شمایل را به خاک می‌سپارند.
