آنچه در این مقاله می خوانید:

نگاهی به تاریخ

زیارت عاشورا؛ نسخه رمز گشا

گروه‌های دخیل در جنایت عاشورا

الف ـ بستر سازان

ب ـ حادثه سازان

1. قاتلان

2. عاملان جنگ افروزی

3. تدارکات جبهه جنگ

4. عوامل پشت جبهه

5. همراهان و همفکران

6. بیعت کنندگان

ج ـ پیروان ظالمان و ادامه دهندگان مسیر ظلمت


 

نگاهی به تاریخ

کتاب پر شاخ و برگ تاریخ را که ورق می­زنیم، حوادث فراوانی را در پیش روی خود می­بینیم که گاه بسیار ساده و بی­ پیرایه و گاه بسیار پیچیده و همراه با انبوهی از حاشیه ها است. تورقی گذرا در این کتاب پرماجرا به ما میفهماند که رمز گشایی از بسیاری از حوادث تاریخی آسان است و دقت فراوانی نمی­خواهد. اما در مقابل، برخی از حوادث چنان غیر قابل انتظار و باور نکردنی هستند که همچون یک کلاف سر در گم به نظر می­رسند و گویا اصلا نمی­توان مورد تحلیل و واکاوی قرارشان داد.

شاید در طول تاریخ جریانی غیر منتظره تر از این ورق تاریخ نباشد که پیروان پیامبری، نواده او را به طرز فجیعی به شهادت برسانند و بر این کشتار بی رحمانه ببالند. هنوز پنجاه و یکمین سالگرد عروج پیامبر اسلام نرسیده است که مسلمانان با دستان خود به جان زینت دوش پیامبرشان افتادند و او را بین دو نهر آب آن هم با لبان خشکیده به شهادت رساندند. عجیب تر آنکه آنها حتی به زنان و کودکان منتسب به پیامبرشان نیز رحم نکردند و آنان را با بی رحمی تمام به اسارت بردند.

حقیقتا شگفتی های این ورق کوتاه تاریخ چنان فراوان است که پس از گذر هزار و سیصد و اندی سال هم انسان های زیادی را مبهوت خود کرده است. اما برای رمز گشایی از این معمای تاریخی چه باید کرد؟

 

زیارت عاشورا؛ نسخه رمز گشا

اگرچه بسیاری از منابع اسلامی از قرآن گرفته تا احادیث پیامبر صلّی الله علیه و آله و دیگر معصومان علیهم السلام، ریشه های چنین جریانی را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بیان کرده اند اما سندی که به انبوهی از این ریشه ها به صورت یکجا و موجز اشاره کرده باشد، بسیار کارگشا خواهد بود.

امام باقر علیه السلام نسخهای رمز گشا برای ورق شگفت آور کربلا ارائه کرده است تا آیندگان در تحلیل چنین جریانی وانمانند و بتوانند از این ورق پراهمیت تاریخی عبرت های فراوانی کسب کنند. این سند گران قیمت که در قالب زیارت سالار شهیدان است به نام همان روز پرماجرا ثبت گردیده است. آری، همان زیارت عاشورایی که امروز بازار گرمی دارد و بر سر زبانها جاری است، نسخه ای رمز گشا از حادثه کربلا است.

 

گروههای دخیل در جنایت عاشورا

برای بازگشایی یک کلاف سردرگم باید نخ ها را دنبال کرد و ریشه ها را یافت و با هر نخی متناسب با سر سلسله اش برخوردی متناسب داشت. زیارت عاشورا کلاف سر در گم این حادثه را تحلیل کرده است و با نشان دادن نخ های رنگارنگ و ریز و درشتی که به نوعی در این حادثه موثر بوده اند، این گره کور را باز کرده است.

جالب اینجا است که این سند بزرگ با اینکه از سرنخ ها و سرسلسله ها آغاز کرده، پیروان و پس مانده ها را هم از قلم نیانداخته است. سرنخ هایی که پنجاه سال پیش از حادثه عاشورا شکل گرفته اند و پس مانده هایی که سالها شیوه گذشتگان خود را ادامه دادند و می دهند.

اما گروه های دخیل در این حادثه را می­توان این گونه تقسیم بندی کرد:

 

الف ـ بستر سازان:

از سالی که پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله به آسمان پرکشید تا روزی که حسینش به دیدار او شتافت، کمتر از پنجاه و یک سال گذشت. بستر این جنایت هولناک در این سالهای پر ماجرا رقم خورده است و بستر سازان، اعتقادات، گرایشات و تعلقات مردم را برای این جنایت هولناک آماده سازی کرده اند. نخستین گروه بستر ساز، همان بنیانگذاران ظلم به اهل بیت هستند که کار خود را از سقیفه بنی ساعده آغاز کردند و تصمیم به خلافتی غاصبانه گرفتند. در زیارت عاشورا می­خوانیم:

فَلَعَنَ اللَّهُ أُمَّهً أَسَّسَتْ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ:

نفرین خدا بر گروهی باد که شالوده ستم بر شما اهل بیت را بنا نهادند.

البته سردمداران بنی امیه هم در بستر سازی این جنایت، کم نگذاشتند.

 

ب ـ حادثه سازان

آنان که در آن روزگار، دخیل در این جنایت بودند، تنها به قاتلان و جنگاوران حادثه خلاصه نمی­شوند. بلکه باید توجه داشت که عوامل و گروه های فراوانی در پشت این صحنه جانگداز فعالیت تاثیرگذاری داشته اند. به طوری که می­توان ادعا کرد که اگر برخی از آنان نبودند و اینچنین عمل نمی­کردند، ممکن بود ورق برگردد و تاریخ به گونه دیگری روایت شود. این گروه ها عبارتند از: قاتلان، عاملان جنگ افروزی، تدارکات جبهه جنگ، عوامل پشت جبهه، همراهان و همفکران و نهایتا بیعت کنندگان.

 

1. قاتلان

جنایت این گروه از روز روشن تر است و از بدیهی ترین مسایل هم واضح تر می­­باشد. در زیارت عاشورا می­خوانیم:

وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّهً قَتَلَتْکُمْ: 

خدا لعنت کند قومی را که شما را به قتل رساندند.

 

2. عاملان جنگ افروزی

اگرچه دست برخی از جنگ افروزان سپاه دشمن به خون پاکان روزگارشان آغشته نشد اما برچسب دشمنی با اهل بیت و جنگ با آنان بر پیشانی آنها ثبت گردید. مسلما آنان که برای جنگ با پسر پیامبر آمده بودند، از جمله برپا کنندگان آتش فتنه بوده اند. در زیارت عاشورا نفرت خود را نسبت به دشمنان و آتش افروزان این جنگ نابرابر اینچنین ابراز می داریم:

وَ الْبَرَاءَهِ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ مِنَ النَّاصِبِینَ لَکُمُ الْحَرْبَ وَ الْبَرَاءَهِ مِنْ أَشْیَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِم‏:

وبیزاری می­جویم از دشمنان شما و از برقرار کنندگان جنگ با شما و همچنین بیزاری می­جویم از پیروان آن ها.

 

3. تدارکات جبهه جنگ

هر جبهه‌ای بدون عوامل تدارکات فلج خواهد بود و کارایی خود را از دست خواهد داد. به نظر شما آنان که محیط را همه جوره برای این جنگ نکبت بار فراهم کردند و لشکریان را مجهز نمودند، شریک در این جنایت نیستند. در زیارت عاشورا می­خوانیم:

وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّهً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ وَ تَهَیَّأَتْ لِقِتَالِکَ:

نفرین خدا بر مردمی که اسبها را زین کردند و دهانه زدند و آنان را آماده کشتار تو کردند.

 

4. عوامل پشت جبهه

هیچ جبهه ای بدون پشتیبانی اقتصادی شکل نخواهد گرفت و پیش نخواهد رفتثروتمندانی که سپاه کفر را مجهز کردند و مهیای جنگ با عزیز زهرا نمودند، اگر نفرت انگیزتر از دیگر دست اندرکاران این جنایت هولناک نباشند کمتر از آنان هم نیستند. چراکه اگر حمایت مالی و نظامی آنان نبود جبهه ای با این عظمت هم شکل نمی­گرفت. در زیارت عاشورا می­خوانیم:

وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدِینَ لَهُمْ بِالتَّمْکِینِ مِنْ قِتَالِکُمْ:

نفرین خدا بر آنان که ابزار و وسایل و امکانات را برای جنگ با شما آماده ساختند.

 

5. همراهان و همفکران

سیاهی لشکرها اگرچه در نگاه اول در جبهه جنگ، کار خاصی انجام نمی­دهند ولی حضور آنها در این ماجرا و شنیدن اتمام حجت های اباعبدالله علیه السلام و یاری نکردن ایشان خود دلیل اصلی دشمنی با آن حضرت است و ثانیا باید آنها را در عملیات صورت گرفته دخیل دانست. چرا که حضورشان بر ابهت سپاه می­افزاید و روحیه جلوداران را هم بالا می­بردبه همین جهت است که ما پس از نفرین جنگ افروزان صحنه نبرد، همراهان و سیاهی لشکران را هم نفرین می کنیم:

اللَّهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَهَ الَّتِی جَاهَدَتِ الْحُسَیْنَ وَ شَایَعَتْ ...

خداوندا لعنت کن گروهی را که همراهی کردند و جنگیدند با امام حسین علیه السلام...

 

6. بیعت کنندگان

رضایت عمومی جامعه نسبت به یک گناه، روند شکل گیری آن را پیش می­اندازد و زودتر به سرانجام خواهد کشاند. بنابراین آنان که به شکل گیری یک جنایت رضایت می­دهند و حتی با سکوت خود صحه بر عملکرد جنایتکاران می­نهند مسلما در گناه جنایت کاران دخیل اند. به همین خاطر است که ما بیعت کنندگان را نیز در کنار همراهان و جنگ افروزان حادثه عاشورا نفرین می کنیم:

وَ شَایَعَتْ وَ بَایَعَتْ و تابعت عَلَى قَتْلِهِ...

و همچنین کسانی که مشایعت کردند و بیعت کردند و پیروی کردند در قتل او...

 

ج ـ پیروان ظالمان و ادامه دهندگان مسیر ظلمت

مسلما اگر کسانی نباشند که راه ستمگران را ادامه دهند، آتش ظلم هم خاموش خواهد شد. اما گویا همیشه باید تاریک دلان در صحنه باشند تا مردم قدردان روشن ضمیران شوند. و می­بینیم هنوز هم عده ای هستند که از کار آن افراد راضی هستند و مسیر آن ها را ادامه می­دهند در زیارت عاشورا پس از آنکه به ستمکاران نخستین، نفرین می­رستیم، پیروان آنها را هم ذکر می­کنیم:

اللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَى ذَلِکَ:

خدایا لعنت کن اولین کسی که در حق محمد و آل محمد ظلم کرد و همچنین آخرین نفری که او را در این راه پیروی کند.

اسرار آل محمد ص 398