کرب و بلا: حفظ دستاوردهای حماسه باشکوه عاشورا وظیفه خطیر و سنگینی بود که بلافاصله بعد از به ظاهر اتمام جنگ میان سپاه حسین بن علی (ع) و لشکر کوفه، فرزند بزرگوار آن حضرت بر دوش گرفت.
امام سجاد (ع) برای صیانت از اهداف و واقعیات این قیام تاریخی و ناکام گذاشتن جریان نفاق در مخدوش نمودن اصل حرکت عاشورا، راهکارهای متعددی به کار برد اما هنر امام تلفیق این راهکارها با هنر فرصت‌شناسی و مخاطب‌شناسی ایشان بود تا ضمن درنظرگرفتن مکان و زمان و نیز سطح ادراک عمومی تاثیرگذارترین روش را به کار برد.
روش پرسش و پاسخ از جمله راهکارهای امام سجاد (ع) برای حفظ حماسه عاشورا و دستاوردهای آن بود. امام از فرصت پرسش و پاسخ برای بیان معارف و اسرار عاشورا و هدایت و ارشاد مردم، بسیار استفاده کرد.
ابن اعثم کوفی می‌نویسد: روزی علی بن الحسین (ع) در بازار شهر دمشق در حرکت بود که با «منهال بن عمرو صائبی» روبه‌رو شد. منهال به حضرت عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! چگونه ایام را سپری می‌کنید؟ 1
امام در پاسخ فرمود: روزگار ما همانند بنی‌اسرائیل نزد آل فرعون سپری شد. فرزندان ما را کشتند و بانوان ما را اسیر کردند. ... ای منهال! افتخار عرب بر
غیرعرب آن است که محمد، رسول خدا از عرب است و فخر قریش بر دیگرعرب‌ها به وجود پیامبر است و ما نیز اهل‌بیت همان پیامبریم که مورد غصب، ظلم، قهر و قتل قرار گرفتیم. إنه لله و إنا إلیه راجعون ، بر آنچه در این ایام بر ما سپرید.2
امام در پاسخ به سؤال منهال از تشبیه خود به بنی‌اسرائیل اشاره کرده و علت قتل فجیع امام حسین و یارانش را غصب و ظلم و بغی معرفی فرمود.
نکته قابل تأمل این است که این پرسش و پاسخ حضرت در بازار دمشق اتفاق افتاد؛ جایی‌که معمولا اکثر مردم برای رفع نیازهای خودشان در آنجا رفت و آمد می‌کنند و این مکان گسترده و عمومی بهترین فرصت برای حضرت است تا به رسالت خویش در جهت افشاگری و تبلیغ دستاوردهای واقعه عاشورا بپردازد؛ چنان‌که در این پاسخ هرچند کوتاه به تحلیل و واقعه عاشورا اشاره کرد.3
_________________________________________
پی‌نوشت‌ها:
1- کوفی،1411 :5 /133
2- همان
3- برداشتی از مقاله «راهکارهای امام سجاد(ع) برای حفظ حماسه عاشورا و دستاوردهای آن»، نوشته «علی فارسی مدان»، ماهنامه معارف حسینی- ش 19
