به گزارش پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام کرب‌وبلا، مردم استان کهگیلویه و بویراحمد هر ساله با آغاز ماه محرم با برپا کردن خیمه‌ها و سیاه پوش کردن تکیه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها و نصب پرچم‌‌های عزا بر سر درب منازل، خود را برای عزاداری و سوگواری سالار شهیدان و 72 تن از یاران باوفایش آماده می‌کنند.

مردم این دیار در این ایام با حضور در محل‌های عزاداری و تشکیل مجالس نوحه‌ سرایی و سینه زنی به روش‌های خاص و ویژه، به گرامی داشت این روزها می‌پردازند.

برخی از آئین‌های سنتی که مردم استان در ایام محرم برگزار می‌کنند، به علت سبک خاص برگزاری و قدمت زیاد آن‌ها در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

آب و جارو کردن، غبارروبی و سیاهپوش کردن مساجد و حسینه‌‌ها، آماده کردن و شستن دیگ‌‌های بزرگ جهت پخت نذری، خریدن و آماده کردن لباس‌های مشکی، نوشتن جملات و نوشته‌‌های مربوط به عاشورا و امام حسین علیه‌السلام بر روی خودروها از جمله کارهایی است که مردم این استان جهت آماده شدن و استقبال از ماه محرم انجام می‌‌دهند.

حتی اگر کسی عروسی یا مراسم جشنی دارد آن را قبل از رسیدن ماه محرم انجام و تمام می‌کند، چون اعتقاد دارند در ماه محرم و صفر به احترام شهدای کربلا و بی‌ بی زینب سلام الله علیها که داغدار برادر است، نباید مجالس شادی برگزار شود.

عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد نیز همزمان با فرا رسیدن ماه محرم، با برپا کردن علم و پایه، نصب یک چراغ بالای آن و جارو زدن اطراف این علم توسط زنان و دختران، آماده کردن دستگاه‌های صوتی جهت اجرای روضه و نوحه ‌خوانی به استقبال این ماه می‌روند.

در ایام محرم مردها علم و وسایل صوتی و روشنایی را فراهم کرده و زنان با جارو کردن اطراف آن جا را برای مراسم سینه‌ زنی و زنجیرزنی هیئت امام حسین علیه‌السلام آماده می‌‌کنند. شب‌‌ها نیز زنان قالی پهن کرده و دورتر از مکان سینه ‌زنی نشسته و هیئت را می‌بینند.

در گذشته نیز اسبی را به عنوان اسب امام حسین علیه‌السلام زین و تزئین کرده و بین هیئت می‌گردانند، نوحه‌ خوانان نوحه می‌‌خواندند و بعضی‌‌ها مانند تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کردند و زن‌‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها جیغ (لیکه) و شیون سر می‌دادند که به این رسم به اصطلاح «کتل» می‌گفتند.

زنان عشایری حجله‌ای برای حضرت قاسم و گهواره ‌ای (تهته) برای حضرت علی ‌اصغر علیه‌السلام درست کرده، به آن گردو و زنگوله و چشم زخم آویزان و روی آن را پارچه سبز می‌‌کشیدند.

این زنان در ایام محرم با روشن کردن آتش و دور آن حلقه زدن برای دامادی حضرت قاسم علیه‌السلام و حضرت علی ‌اصغر نوحه (شروه) خوانده و عزاداری می‌کردند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه، از آن‌ها طلب حاجت می‌کردند.

از دیگر رسم‌‌های ماه محرم در قدیم این بود که همه خانواده‌‌ها بعد از عزاداری ظهر عاشورا و اقامه نماز برای نهار به محل عزاداری رفته و کسانی که غذای نذری داشتند آن را آورده و بین عزاداران تقسیم می‌کردند که البته این رسم هنوز هم اجرا می‌‌شود.

امروزه مراسم سینه‌ زنی در این استان شبیه به استان‌‌های جنوبی مانند خوزستان بوده که بیشتر افراد کمر همدیگر را گرفته و دایره‌ای می‌چرخند.

یکی دیگر از رسم‌های استان پخت حلیم و آش گندم در صبح روز عاشورا است که در زبان محلی به آن «هریسه» می‌گویند.

نذری دادن و سفره انداختن برای حضرت ابوالفضل علیه‌السلام نیز از نذرهای شایعی است که خانواده‌های استان آن را انجام داده و از این منبع کرم و سخاوت، کوه استقامت، علمدار و قمر بنی‌ هاشم طلب حاجت می‌کنند.

نمادهایی از کربلا، بر پا کردن حجله حضرت قاسم علیه‌السلام و نصب لامپ با رنگ‌های مختلف در آن، گهواره حضرت علی ‌اصغر علیه‌السلام که با پارچه سبز پوشیده شده و روی دست می‌چرخد، برپا کردن سیاه چادرهایی که با پارچه‌‌های سیاه و سبز پوشیده شده و شب‌ها خار و خاشاک‌‌هایی در آن‌ها آتش زده و برگزاری نمایش‌‌هایی از صحنه‌‌های کربلا به ویژه شهادت امام حسین علیه‌السلام و اسارت حضرت زینب سلام الله علیها و امام سجاد علیه‌السلام از دیگر آئین‌ها و مراسماتی است که در این استان اجرا می‌شود.

مراسم استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی علیه‌السلام، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم علیه‌السلام گچساران، مویه‌ خوانی و آئین شام غریبان کهگیلویه، آئین تعزیه‌ خوانی سنتی لنده و آئین تعزیه‌ خوانی سنتی سوق نام برد که در فهرست آثار معنوی ملی ثبت شده است.

آئین تعزیه خوانی سنتی سوق یکی از آئین‌های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که چند سالی است به همت گروه فرهنگی و هنری تعزیه خوانی پرچمداران کربلای سوق و با حمایت مالی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری استان در شهر دهدشت برگزار می‌شود.

فریدون داوری، یکی از نویسندگان و پژوهشگران کهگیلویه و بویراحمدی در این زمینه گفت: در گذشته در این استان ایلات و عشایر دو سه روز قبل از ماه محرم با فراهم کردن مقدمات مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین علیه‌السلام به استقبال محرم می‌رفتند.

وی با بیان اینکه انتخاب محل عزاداری و نظافت آن و درست کردن علَم‌ها از جمله اقدامت استقبال از محرم در استان بود، افزود: پایه علَم‌‌ها با شرایط خاص و استفاده از چوب گردو و بلوط تهیه می‌شد که زنگوله‌‌ها و دِراها را با پارچه‌‌های سیاه و بنفش و سبز آماده می‌کردند و این علَم نشانی از علَم داری کربلا بود. این علَم در دست فردی که تنومند و خوش تیپ بود قرار می‌‌گرفت.

داوری اظهار داشت: برای خبردار کردن مردم، برخی‌ها غروب دو سه روز قبل از ماه محرم در کوچه‌ها راه می‌افتادند و با خواندن برخی نوحه‌های محلی اطلاع‌‌رسانی می‌‌کردند.

این پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی خاطرنشان کرد: خانم‌‌ها و آقایان با حلقه‌‌های جداگانه برای سید و سالار شهدا عزاداری می‌کردند، به طوری ‌که یک زن به ‌عنوان تک خوان، بقیه خانم‌‌ها دست به گردن هم می‌انداختند و به نوعی خاص و با لباس‌های محلی عزاداری می‌کردند و چارقه‌‌ها یا چادرها را به پشت و سینه خود می‌زدند. همچنین آقایان در هنگام سینه زنی افراد کمر همدیگر را می‌گرفتند و دایره‌‌ وار می‌‌‌چرخیدند و بر سینه می‌‌‌زدند.

داوری تصریح کرد: عمدتا اسبی را نمادین با پارچه‌های رنگین تزئین می‌کردند که به یاد ذوالجناح امام حسین علیه‌السلام بود و نوحه‌ها و شَروه‌های محلی می‌‌خواندند.

وی ادامه داد: از جمله کارهایی که در ایام محرم مردم این استان انجام می‌دادند، روشن کردن آتش در وسط میدان مشخص شده برای عزاداری جهت گرم کردن در شب‌های سرد و روشنایی محل بود، البته برخی از عزاداران وقتی وارد میدان عزا می‌شدند یک قطعه هیزم با خود می‌آوردند تا گرمای آتش بیشتر شود. غالبا تمام عزاداران با لباس‌های تیره در عزاداری شرکت می‌‌کردند.

این پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی عنوان کرد: در ایام محرم به‌ خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا غذای نذری پخته و بین عزاداران توزیع و تقسیم و گاهی حلوای محلی با نان محلی نیز تهیه و بین عزاداران توزیع می‌شد.

وی خاطرنشان کرد: مردم استان در روز عاشورا با عزاداری تا ظهر عاشورا به سمت امامزادگان و یا منزل سادات حرکت می‌کردند و نماز ظهر عاشورا را به یاد نماز امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا بر پا می‌کردند.

در زیر بخشی از نوحه‌های محلی استان که در گذشته بیشتر استفاده می‌شد، آمده است:

" اَی ماهِ مَحرَم اومَ شاری رفت و غم اومَ اَو مِن حرم کَم اومَ"

***

" آخ بَ دشتِ کربلا شِمر کَلوی وَلَدِ زِنا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا"

***

" اَی ماه مَحرَم اومَ سطلون و سرور اومَ"

"امام حسنَ کُشتِن کِ خاک بَر سَر ما"

در شب یازدهم ماه محرم به مناسبت شام غریبان خاندان امام حسین علیه‌‌‌السلام عزاداری و سینه‌ زنی برقرار است. در ماه محرم این استان مراسم پرده خوانی نیز اجرا می‌شد.