کرب و بلا: در میان گونه‌های مختلف شعر پارسی، شعر آئینی به واسطه دارا بودن روح احساسی ناشی ارتباط با ائمه اطهار (ع) به نوعی دارای تقدس است و در میان مخاطبان بویژه اهالی منبر و روضه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. چنانچه امروزه شاهد گرایش چهره‌هایی از جوانان به سرودن اشعار آئینی هستیم. اما شعر آئینی امروز توانسته است حق مطلب را ادا کرده و بالاتر از آن منجر به فرهنگ‌سازی و ارتقای روح معنوی و حماسی در مخاطب شود؟

 

«حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی» از نوحه‌سرایان و شاعران آئینی در پاسخ به این سوال می‌گوید: اگر مضامین نوحه‌های امروز یا همین دهه اول محرم امسال را روی کاغذ بیاوریم مشاهده می‌کنیم که بیش از 70 درصد آن دارای یک مضمون هستند و آن تم عاشقانه است که یک عاشق با معشوق زمینی خود صحبت می‌کند و تمام آن المان‌ها و نمادها را می‌توان در نوحه مشاهده کرد و تنها اسم آن معشوق، حسین (ع) است. دوری از معشوق، اندوه دل در فراق از کربلا، فضای بین‌الحرمین، چای عراقی و ... در مجموع روح قالب نوحه‌های امروز، شعر حرمی است.

البته من بنا ندارم این رویه را انکار کنم و خودم هم از این نوحه‌ها دارم، اما آیا این همه عاشوراست. پس حماسه، روح عزتمندی و عزت‌طلبی، شعارهای امام حسین(ع)، حماسه و رجزهای حضرت، عدالت طلبی ایشان، مبارزه با ظلم، برائت ایشان از دشمنان دین، اشارات حضرت به آیات قرآن در مسیر مکه به کربلا، وقایع کاروان اسارت کربلا، ما رأیت الا جمیلا چه شد؟ جوان امروز احتیاج به حماسه دارد زمانی که ما این حماسه را در مجالس مذهبی و نوحه‌ها ایجاد نکنیم، سراغ الگوهای غربی و هنرپیشه‌های غربی می‌رود!

 

وی ضعف نوحه‌های امسال را ناشی از عملکرد ضعیف شاعران و مداحان توامان می‌داند و معتقد است: هم اینکه مداحان از شاعران می‌خواهند که در یک تم خاص شعر بسرایند و هم اینکه شاعران به دنبال ارتقای سطح ذوق، ادبیات، تمایلات مردم نیستند، مقصرند. هردو به دنبال این هستند تا چیزی تولید شود که سهل‌الوصل باشد و دارای مضامین معمولی که مردم راحت با آن ارتباط برقرار کنند. شاعران به دنبال کشف تازه و نگاه تازه نیستند و این مسئله امسال نیست و روندی است که سالیان اخیر وجود داشته است.

 

به گفته حجت‌الاسلام محمدزمانی، یک زمانی مشکل اشعار و نوحه‌های ما غلو بود اما این روزها مشکل ما استفاده از کلمات دون شأن اهل‌بیت (ع) است. البته ما انتظار عصمت از شاعر و مداح نداریم اما توقع دقت داریم. من هم اشتباهاتی داشتم اما باید دقت کنیم. ممکن است دقت کنیم اما اشتباهی رخ دهد این را می‌توان اصلاح کرد اما روند به گونه‌ای است که نشان می‌دهد دقت وجود ندارد و صرفاً به دنبال این هستیم که مردم چه می‌خواهند و دیگران چه می‌گویند و ماهم همان‌ها را بگوییم تا در فضای مجازی بچرخد و دیده شود.

 

این شاعر آئینی همچنین با انتقاد از رواج ترانه‌های عاشقانه با مضمون عشق زمینی خطاب به امام حسین (ع) تصریح کرد: متاسفانه شعر در قالب آن تم عاشقانه با ویژگی‌های یک معشوق زمینی وارد نوحه شده و به امام حسین (ع) نسبت داده می‌شود. این ضعف است. ما همان شعر عاشقانه را گرفتیم و عیناً به ذوات مقدسه مطابقت می‌دهیم. اینجا متفاوت است و نمی‌توان هرچیزی را گفت.

دلیل این ضعف هم این است که نسلی پرورش ندادیم که در معارف دینی عمیق باشند؛ یعنی اینقدر معارف داشته باشند که نیاز به پرداختن به  این مسائل داشته باشند. سطح مطالعه شعرا هم مانند قدیم نیست، بسیاری از شاعران در عرصه‌های دیگر شاغل هستند و در فرصت باقیمانده خود می‌خواهد شعر هم بگوید که فرصتی برای مطالعه ندارد. به جهت این مسائل، ضعف‌های ما در شعر و به خصوص در نوحه بیش‌تر شده است البته این به معنای انکار آثار خوب نیست. در این سالهای اخیر کارهای بسیار خوبی در زمینه حماسی و رجزگونه داشتیم و یا در همان قالب احساسی و عاطفی نیز آثار قوی داشتیم.